तनहुँ । बाह्र बर्षपछि खोला पनि फर्किन्छ भनिन्छ तर नविनलाई जन्मघर फर्कन भने तीन दशक लागेको छ । तर ढिलै गरी फर्के पनि उनको सोच नविन छ । केही गरौं भन्ने हुटहुटी छ आफ्नै जन्मस्थल बनाउने । तनहुँको ब्यास नगरपालिका वडा नम्बर ८ रिस्ती बाहुन पोखराका नवीनराज पौडेलसँग नयाँ आलिसान घर बनाउन पैसा त छ तर रहर छैन । सञ्चारकर्मी, सञ्चार उद्यमी र राजनीतिकर्मी समेत रहेका नविन अहिले आफ्ना पुर्खौली घरलाई चिरिच्याँट्ट पार्न व्यस्त छन् । ‘ आफ्नो पुर्खाको चिनोको रूपमा रहेको घर मलाई इतिहास जस्तो लाग्यो । जिउँदो संस्कृति जस्तो लाग्यो । त्यसैले यसलाई मरमत संभार र संरक्षणमा लागेको छु । ’ नविन भन्छन् ।
उनलाई यही माटोले जन्मायो । यही माटोले तोते बोली र प्राथमिक शिक्षा दियो । तर समय परिस्थिति बाध्यताले उनले कर्म गर्न चितवन जिल्ला झर्नुपर्यो । त्यहांँ पनि उनको घर छ । ‘चितवनको घरमा आमाबुबा बस्नुहुन्छ म चाहिं पुख्र्यौली घर सम्झिदै यहांँ आएको छु । ’ पुर्खौली घर देखाउँदै उनी थप्छन् ।
उनले आफ्नो दुईदशकभन्दा बढी सञ्चारकर्म गर्दा काठमाडौंमा पनि बासस्थानको व्यवस्था गरेका छन् । ‘अहिलेको परिवेष र समयको मागले गर्दा श्रीमतीसंँगै छोराछोरीलाई काठमाडौ राखेर पढाएको छु’ उनी सुनाउँछन् । पछिल्लो समय घरदेशलाई छोडेर परदेश जाने र उतै कमाउने अनि उतै रमाउने युवा जमात बग्रेल्ती छ । गाउँबाट बेसी अनि शहर हुंँदै विदेशका शहरमा गएर उतै हराउने नियति नै बनिसकेको छ हाम्रा युवाको । नविनलाई विदेशमा पलाएन हुन मोह कहिल्यै लागेन । ‘मलाई विदेश बस्ने , व्यवसाय गर्ने , कमाउने अफर नआएको होइन तर मलाई विदेशी भूमिमा आफ्नो रगत पसिना बगाउन मननै लागेन’ उनी स्वेदशमै रम्नुको कारण सुनाउँछन् ।
त्यसैले त तीन दशकपछि जन्मघर तनहुंँको बाहुनपोखरा बेलथुम्कीमा रहेको घरलाई स्याहार सुसार र मर्मतमा तल्लिन छन । त्यतिमात्रै होइन उनले बिभिन्न जातका आंँप ,लीचि ,एभोगाडो,अम्बा,कागती,मौसम,जुनार,अनार,कटहर,वेल,भोगटे,नासपाती,आरू,नरिवल गरि ५० थरीका बिरूवा रोपेर बगैचा पनि बनाएका छन । ‘राम्रो कामको शुरुवात आफैबाट गरौं पहिला आफ्नै बारी हरियाली बनाउंँ त्यसपछि गाउंँ हरियाली बनाउंँला’चौडा छाती बनाउँछन उनी ।
यसअघि काठमाडौ र चितवनमा समेत बसोबास गर्दैआएका उनलाई अहिले जन्मघरले तानेको हो । जन्मघरको मायाले मात्र होइन उनलाई गाउंँघरका साथीभाई र ईष्टमित्रको सम्बन्धले समेत तानेको छ । यद्यपि उनी क्षणिक समयका लागि गाउंँ फर्केका भने पक्कै होइनन । ‘म मेरो जन्मघर मर्मत गर्न मात्र होइन गाउंँको मुहार फेर्न सक्छु कि भनेर फर्केर आएको हुँ’ उनमा दृढअठोट छ ।
उनले हालै मात्र रिस्ती विकास समाज नामको संस्था समेत खोलेका छन् ।संस्था मार्फत गाउँको विकास र उन्नयनमा लाग्ने सपना बोकेको उनले बताए । विदेशबाट फर्कने त धेरै छन् तर फर्केर आफ्नो देशका लागि योगदान दिन खोज्ने कमै छन् । ‘फर्केर मात्र भएन गाउंँलाई परिवर्तन र यसको मुहार फेर्नु म जस्ता युवाको कर्तव्य पनि हो’ उनी भन्छन । उनले शुरुवाती क्षणमै एक दशकदेखि बन्न नसकेको स्वास्थ्य चौकी भवन बनाउन पहल गरेका छन् ।
साथै गाउंँका कच्ची र पहुंँच नपुगेका बाटो पक्की बनाउने पहल गर्ने उनको संकल्प पनि छ । ‘पहिला स्वास्थ्य सेवाबाटनै कामको थालनी गरौं ,त्यसपछि बाटोको स्तरोन्नतिमा पनि मेरो सक्रियता बढ्छ’ उनको योजना यस्तो छ ।
नाताले राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलका भतिज पर्छन उनी । तर राष्ट्रपतिको घर बेवारिसे फालिएको छ।२०७२ को भुकम्पमा भत्किएको घर पछि बनाउने भनेपनि अहिलेसम्म बन्न सकेको छैन तर उनकै घर संगै बेवारिसे रहेको पुर्खौली घर आफै सम्हालेर मर्मत गर्दै बाटो समेत खोलिसकेका छन् नवीनले । ‘अब हिउदमा सबै काम सकेर बस्ने योजनामा छु हेरौं । मान्छे शहरमुखी हुँदा गाउंँ खाली भयो’ उनको चिन्ता छ ।
पछिल्लो समय विकास गाउंँ नेपाल अधिकांश गाउंँहरु पुगेपनि घरहरू रित्तै र बेवारिसे रूपमा छाडिएका छन् । बस्ती पातलिएको छ ।जमिन उजाड खरवारीमा परिणत भएको तितो यथार्थ त छदैछ । ‘अहिले गाउंँमा बाघ भालु हिड्छन् मानिस शहर पस्ने क्रम रोकिएको छैन’ उनी चिन्तित बन्छन ।
’बिभिन्न सामाजिक सेवाहरू गाउंँ गाउंँमा पुर्याउने अभियानमा छु स्थानीय सबै खुशी छन् । उनी खुशी बाड्छन । गाउँले आफूलाई जन्मायो हुर्कायो चिनायो । तर गाउँ चिन्न नसकेकोमा पश्चाताप लागेको उनी बताउंँछन । तर ढिलै भएपनि आफूले आफ्नो गाउंँलाई चिनेर फर्कदा स्वर्गानुभूति भएको उनले बताउँछन् ।
सामाजिक काममा अघि बढ्न थालेपछि सबै छिमेकी र स्थानीयको मुहारमा खुशी भरिएको छ ।
स्थानीय देवी प्रसाद पौडेल नवीन गाउंँ फर्किदा सबैलाई आशा र भरोषा बढेको बताउँछन् । ‘हामीलाई यस्ता युवा फेरी गाउंँ फर्केर सामाजिक काममा जुट्दा खुशी नहुने कुरै भएन ।’ देवीप्रसादलाई नवीन प्रति पूर्ण विश्वास छ ।
अर्का ६१ बर्षीया मन्जु तिमिल्सेना नवीनको आगमनले रिस्तीमा उत्साह बढेको र स्वास्थ्य चौकी बन्छ भन्नेमा ढुक्क भएको बताईन । ‘एक दशक देखि बन्छ बन्छ भनेर बनेन अहिले स्वास्थ्य चौकी निर्माणमा नवीनले चासो र चिन्ता देखाए । काम पनि शुरु हुन लाग्यो’ उनी उत्साहित हुन्छिन ।
नवीनलाई उत्साह ढाडस र विश्वास दिने छिमेकी भएर होला उनमा काम गर्ने उर्जा र जांँगर उर्लेर आएको छ । त्यसैले त उनी भन्छन, ‘मलाई यही माटोले यहांसम्म ल्यायो, जिन्दगीमा संर्घष र सफल पनि हुन सिकायो । तर मैले यो गाउंँलाई के दिए त नि ?’ आफैलाई प्रश्न गर्छन उनी ।
आफू सञ्चारकर्मका लागि देशभर दौडिएपनि गाउंँको लागि केही समय दिनका लागि जन्मघर फर्केको बताउँछन । ‘काम पनि गरौं, धर्मपनि गरौं विकास पनि गरौं भन्ने उद्धेश्यले म जन्म घर फर्केको हुंँ । यसले गर्दा अरु युवा पनि फर्कन्छन भन्ने मेरो विश्वास छ ।, उनले कुरा टुंग्याए ।
‘अधिकांश नेपाली युवा शहर र विदेश पलायन भएर गाउँ नफर्केको अवस्थामा नवीनजस्ता युवाको सोच र अभियानले विदेशिएका युवालाई पनि एक पटक सोच्न वाध्य बनाएको छ । तर उनकै अनुसरण गर्ने कति होलान त्यो भविष्यमै देखिएला ।’