नेपालमा सुनचांँदीका गरगहनाको आफ्नै मौलिक इतिहास छ । परापूर्वकालदेखि राजा महाराजा एवं उच्च घरानाले शौखको रुपमा प्रयोग गर्ने सुनचांँदीका गरगहना पछिल्ला बर्षहरुमा न्यून वर्गदेखि उच्च वर्गले समेत यसको अधिकतम प्रयोग गर्दै आईरहेका छन । नेपाली परिवेषमा यसको आफ्नै धार्मिक , सांस्कृतिक र पौराणिक महत्व पनि छ । नेपाली परम्पराले धानिदै आएको यो व्यवसायले पछिल्लो समय मानिसले आफ्नो फेशन ,सामाजिक प्रतिष्ठाका साथै संचित धनको रुपमा प्रयोग गर्दै आएका छन । अन्र्तराष्ट्रिय बजारमा त यसको महत्व झनै बढेको पाउंँछौ । तर यसलाई पुख्र्यौली व्यवसायको रुपमा अंगाल्दै आएका अधिकांश सुनचांँदी व्यवसायी भने अन्यौलमा छन । चिन्तामा छन ।
सूचना प्रविधिका विकास संँगै र व्यवसायको विविधिकरण संँगै यो पुख्र्यौली व्यवसाय नयांँ पुस्ता कमैले मात्र अंगालेको पाउंँछौ । यस व्यवसायको प्रतिको आकर्षणमा कमी आउनु चिन्ताको बिषय हो । कतिपयले यस पुख्र्यौली व्यवसायलाई पुस्ता हस्तान्तरण गर्दै आएपनि यसलाई निरन्तरता दिन चुनौति बन्दै गएको छ ।
पछिल्लो समय आक्रामक रुपमा हरेक क्षेत्रहरु विकसित हुँदै गईरहेको चितवन जिल्लामा पनि झण्डै पांँचसयको हाराहारीमा सुनचांँदी व्यवसाय छन । तर यी मध्ये थौरेले मात्र आफुलाई सफल र स्थापित गराउन सफल भएका छन ।
झण्डै २०३३ सालबाट सुनचांँदी व्यवसायलाई स्थापित र व्यवसायिक गर्ने उद्धेश्य सहित काठमाडौंको कान्तिपथ, ज्याठाबाट नारायणगढको मिलनरोडमा सेवा दिदै आएको जय शन्तोषी सुनचाँदी शोरुम चितवनबासीको नौलो शोरुम पक्कै होइन । सुनचाँदीको व्यवसायमा फरक सोच र ग्राहक वर्गलाई सेवा र सन्तुष्टी दिदै आएको यो शोरुमको मिलनरोडमा मात्रै तीनवटा शाखा सञ्चालनमा छन । र यसको चौथो शाखा लण्डनमा समेत केही बर्षदेखि सञ्चालनमा आएको छ । जय शन्तोषी सुनचांँदी पसल चितवनमा विगत चार दशक भन्दा बढी समय देखि ग्राहक सेवामा समर्पित हुदै आएको छ । यस व्यवसायमा पछिल्ला बर्षहरुको अवस्था के छ ? यसका चुनौति तथा समस्याहरु के छन र यसलाई निरन्तरता दिन र स्थापित गर्न के के गर्नुृपर्छ भन्ने विषयका साथै यो शोरुमको विगत र वर्तमानका विषयवस्तुलाई समेटेर जय सन्तोषी मांँ सुनचांँदी शोरुमका सञ्चालक युवाउद्यमी रुवीन रामुदामु संँग सत्यतथ्य समाचारले गरेको कुराकानीको अंश ।
तपाईको यो सुनचाँदी व्यवसाय कतिबर्ष देखि चल्दै आएको छ ?
हाम्रा यो व्यवसाय वास्तवमा भन्ने हो भने मेरो हजुरवुवाको पालादेखि हिसाव गर्ने हो भने ६ दशक अघिदेखि निरन्तर चलिरहेको छ । हजुरवुवाको पालामा हाम्रो व्यवसाय काठमाडौंको ज्याठामा थियो तर बुवा ईश्वरलाल रामुदामुले व्यवसाय विस्तार गर्ने क्रममा झण्डै ४५ बर्षदेखि नारायणगढको मिलनरोडमा सञ्चालन गर्दै आउनु भएको हो ।
यतिका बर्षसम्म यही व्यवसायलाई निरन्तरता दिदै हुनुहुन्छ तपाईजस्ता युवा व्यवसायीले अन्य विकल्पहरु पनि रोज्न सक्नुहुन्थ्यो नि ?
सुनचाँदी व्यवसाय केही बर्षअघिसम्म आफ्नो पिता पुर्खाले सम्हाल्दै आएको व्यवसायलाईनै निरन्तरता दिनुपर्छ भन्ने मानसिकता थियो । तर पछिल्लो समय यो व्यवसायमा पनि निकै ठूलो परिवर्तन आएको छ । कतिपय अन्य नयाां व्यवसायीहरु आउने क्रम पनि जारी छ भने कतिपयले पुख्र्यौली व्यवसायलाई पनि छाड्दै जाने क्रम पनि छ । तर मेरो हकमा हुनुहुन्छ भने हामी पिता पुर्खाको आज्ञाकारी र त्यस्तै पारिवारिक संस्कृतिमा हुर्कदै आएको मान्छे । आखिर पेशा व्यवसाय परिवर्तन गरेर अर्को क्षेत्रमा गएपनि प्रशस्त ज्ञान र लगानी , लगाव नभई सफल बन्न सकिदैन । यस व्यवसाय पनि आधुनिक युवाले गर्ने व्यवसाय प्रतिष्ठित व्यवसाय भित्रै पर्दछ । बुबा, हजुरबुवाले सम्हाल्दै आएको फेमिलि बिजनेसलाई चटक्क छाड्न पनि सकिदैन । तर व्यवसाय विस्तार र अन्य ग्रुप व्यवसायमा हात हाल्ने मेरो तीब्र ईच्छा त छदैछ ।
भनेपछि तपाईको जीवनकालमा यो व्यवसायमै अडिनु हुन्छ कि अन्य विकल्प पनि सोच्नु भएको छ ?
यो अलिकति संवेदनशील व्यवसाय भित्र पर्दछ आफ्नै परिवारको निगरानी र प्रत्यक्ष संग्लन हुने प्रकृतिको व्यवसाय हो । खानेकुरा र लगाउने कपडाजस्तो व्यवसाय जस्तो नभएकोले हाम्रो लागि यो व्यवसायमा प्रत्यक्ष संलग्न हुनु बाध्यता पनि हो । यसो भन्दैमा अन्य व्यवसाय गर्न नहुने भन्ने होइन । यसलाई पनि संँगसंँगै लगेर अन्य ग्रुप व्यवसाय पनि गर्न सकिन्छ । राम्रो प्रोजेक्ट आएमा मलाई अन्य औद्योगिक एवं पर्यटन क्षेत्रमा नि काम गर्ने सोच छ ।
तपाई यो व्यवसाय बाट सन्तुष्ट हुनुहुन्छ ?
सन्तुष्ट भन्ने कुरा आ–आफ्नो मानसिकता भरपर्ने कुरा हो । केही नहुनुभन्दा केही प्रगति हुनुलाई मैले सन्तुष्टीको मापनको रुपमा लिने गरेको छु । यो मानिसको स्वभाव र महत्वाकांक्षामा पनि भर पर्दछ ।
सुनचांँदी व्यवसायमा पहिले र अहिलेमा के फरक पाउनु भएको छ ?
अहिलेको २१ औं शताब्दीमा हरेक कुराहरु परिवर्तन छन् ,गतिशिल छन् । सूचना प्रविधिको द्रुत विकासले विश्व एउटा गाउंँजस्तो भएको छ । हरेक कुरा गतिशिल भएजस्तै यो व्यवसायमा पनि व्यापक परिवर्तन आएको छ । यसका ग्राहक उपभोक्तामा पनि परिवर्तन हुंँदै आएको देखेको छु । पहिले यो व्यवसायमा एउटा सानो कुनामा साहु आफैंले एकै प्रकारका गहना बनाएर बिक्री गर्ने चलन थियो । त्यति धेरै डिजाइन हुन्थेनन । सबै हातलेनै बनाएर दिनुपथ्र्यो । तर मानिसका ईच्छा आवश्यकता संँगै यो व्यवसायलाई पनि हामीले कहींँ न कहीं रुपमा प्रविधिसंँग जोडेका छौं । सुनलाई मेशीन बाट बनाएर विभिन्न आकृति डिजाईन निकालेर हामीले पस्किरहेका छौं । भने आफ्नो पसल, शोरुमलाई आकर्षित गर्नेदेखि लिएर व्यवसाय विस्तार देखि साजसज्जावट गर्नेक्रम पनि बढ्दो छ ।
पहिले औलामा गन्ने मात्र पसलहरु हुन्थे सिमित स्थानमा सुनचांँदीका पसल हुन्थे अहिले त्यो अवस्था छैन । यो व्यवसाय पनि शहरदेखि गाउंँसम्म विस्तार भएको छ । यसमा प्रतिस्पर्धा पनि उत्तिकै छ ।
यस व्यवसायलाई राज्यले र नागरिकले हेर्ने दृष्टिकोण संकिर्ण छ । किन ?
कुनै न कुनै व्यवसायको आफ्नै नियम, मापदण्ड, मान्यता हुन्छन । यो एउटा संवेदनशील र जोखिम व्यवसाय पनि हो । यो व्यवसायलाई हेर्ने दृष्टिकोण सबैको एउटै नहुन सक्छ । मानौं कुनै बेला कुनै एक दुई व्यवसायीले गल्ती गरेका उदाहरण पनि छन् । तर सबैलाई एउटै तुलामा हालेर जोख्नु त न्यायोचित भएन नि ? झुठो कुरा दिर्घकालिन हुदैन, कालान्तरमा एक दिन एक दिन सत्य बाहिर निस्कन्छनै । पछिल्लो समय मानिसहरु सचेत शिक्षित बन्दै गईरहेका छन । हामी व्यवसायी पनि उत्तिकै सजक छौं । जसका कारण ग्राहकहरुको माया सदभाव विश्वासका कारण हामी अहिलेसम्म निरन्तर यही व्यवसायमै छौं ।
कतिपय पसलहरुमा गहना किन्दा पनि जर्ती धेरै काटियो, बिक्री गर्दा पनि जर्ति धेरै काटियो भन्ने आम गुनासो आउंँछ ? के यो सत्य हो ?
हामीले आफ्नो राजीखुशीले जर्ती बढी गर्ने भन्ने हुदैन सुनचांँदी व्यवसायी महासंघले तोकेका मापदण्ड नियम र परिधिभित्र रहेर हामीले काम गर्दै आएका छौं । हामीमा अहिलेसम्म त्यस्तो कुनै गुनासो एवं समस्या आएको छैन । हामीले ग्राहकलाई गहना पनि किन्दा होस वा विक्री गर्दा चित्त बुझाएर काम गरिरहेका हुन्छौं । हामी हाम्रो व्यवसायको ब्राण्ड अनि गुणस्तरीयता माथि कटिबद्ध छौं ।
यस व्यवसायका चुनौति तथा समस्याहरु के के छन ?
कुनैपनि क्षेत्र व्यवसाय पेशामा जहाँसुकै समस्या चुनौति हुन्छन नै यो नौलो विषय पनि होइन । तर समस्या कहांनिर बढी छ र समस्याको समाधान कसरी गर्न सकिन्छ भन्ने महत्वपूर्ण विषय हो । यो आफैमा चुनौति र जोखिमको व्यवसाय हो । लगानी पनि यस क्षेत्रमा प्रशस्त गर्नुपर्छ । अन्र्तराष्ट्रिय बजारमा पनि यसको अलग्गै सुनको स्थान र महत्व छ । तर विदेशमा गरिने यही व्यवसाय र नेपालमा गरिने व्यवसायमा आकाश पातालको फरक छ ।
यहांँ व्यवसायी मैत्री र लगानीमैत्री वातावरण नै छैन । नत सरकारको नीति नियम ऐन कानुननै सुनचांँदी व्यवसायी मैत्री छ । अर्को कुरा मुख्य समस्या भनेको यो व्यवसायमा चाहेको बेला न आवश्कता अनुसार सुन खरीद गर्नसक्छौ नत बिक्रीनै गर्न सक्छौं । माग बढ्दा सुनको अभाव हुने र माग नहुंँदा सुनको मुल्य सस्तो हुने भएका कारण हामी दोहोरो तेहेरो मारमा छौं । जसरी आम नागरिकले बाहिरबाट देखेजस्तो यो व्यवसाय सञ्चालन गर्न सजिलो छैन । यो व्यवसायमा पनि हाम्रो आफ्नै व्यथा र पीडाहरु छन ।
अन्त्यमा, निशेधाज्ञा खुकुलो भएसंँगै हरितालिका तीज पनि नजिकिदै छ तपाई आफ्ना सेवाग्राही एवं स्वदेश तथा तथा विदेशका बस्ने नेपालीहरुलाई के भन्न चाहनुहुन्छ ?
निशेधाज्ञा खुकुलो भएसंँगै हामी व्यवसायीलाई पनि अहिले केही राहत मिलेको अनुभव भईरहेको छ । हुन त सारा विश्वलाइनै कोभिडले तहसनहस पारिरहेकै छ । तत्काल कोही पनि पहिलेकै अवस्था आउन सक्दैनन । तर पनि हामी कोभिडसंँग जुध्दै बाच्नुपर्ने अवस्था छ । अझैपनि यसले कति समय दुः ख दिने हो थाहा छैन । अर्को कुरा कोभिड नियन्त्रण राज्यको एक्लो प्रयासले सम्भव पनि छैन । हामी आम नागरिक पनि अझै सचेत हुनु आवश्यक छ । अब विस्तारै नेपालीहरुको चाडपर्व आउँदैछ । देश विदेशमा बस्नु हुने नेपाली दाजुभाई तथा हाम्रा ग्राहक वर्गहरुमा आउंँदै गरेको हरितालिका तीज , दशै एवं तिहारको शुभकामना व्यक्त गर्न चाहन्छु । जे जस्तो भएपनि कोभिडसंँग बचेर चाडपर्व मनाउनु होस् ।जहांँ हुनुहुन्छ स्वस्थ , मस्त र खुशी रहनुहोस । धन्यवाद !