“बर्दिबासबाट पाँच किमीको दूरीमै हावापानीमा कस्तो अन्तर ! तल खयरमारामा हपहप पोलने गर्मी, यहाँ पूरै लेकको चिसो, चनौटेको पदयात्रा गर्नुभएकी नेपाल पत्रकार महासङ्घ महोत्तरी शाखाका कार्यवाहक अध्यक्ष सुनिता बरालले भन्नुभयो । मधेसमा यस्तो लेक होला भन्ने कल्पना नै नगरेको उहाँको भनाइ छ ।

सामान्यतः मधेसमा ‘गर्मी कति छ ?’ भनेर पहाडतिरका बासिन्दाले सोध्ने जिज्ञासामा मधेसको चनौटेसँग उक्त प्रश्न मेल नखाने बरालले बताउनुभयो ।

“म दोलखामै जन्मे, हुर्केको हुँ । अहिले चनौटे आइपुग्दा दोलखाकै कुनै शिखरमा पुगेजस्तो लागिरहेको छ”, बर्दिबासमा होटल तथा पर्यटन व्यवसाय गर्दै आउनुभएका नारायण घिमिरेले भन्नुभयो, “मधेसमा यस्तो लेकाली हावापानी अन्तःदुर्लभ नै होला ।”

होटल तथा पर्यटन व्यवसायी सङ्घ महोत्तरीका महासचिवसमेत रहनुभएका घिमिरेले यस ठाउँलाई स्थानीय र प्रदेश सरकारले संरक्षण र प्रवर्द्धन गरी आन्तरिक पर्यटकीय गन्तव्यका रुपमा विस्तार गर्नुपर्ने बताउनुभयो । “बर्दिबासचोकबाट ३० किमीभित्रै यस्तो लेक रहेछ, यहाँका तीनै तहका सरकारको आँखा नपरेर ओझलिएको छ । यसको संरक्षण गरी पर्यटन प्रवर्द्धनमा जोड दिनु आवश्यक छ”, उहाँले भन्नुभयो ।

चनौटे डाँडाबाट सेताम्य हिमाल, सिन्धुलीगढी र दक्षिणतर्फ भारतको सीतामढी सहर छ्याङ्ग देखिन्छ । हिमाली हावा सिधैँ यहाँ ठोक्किने हुँदा डाँडाको उत्तरीपाखामा जुनार, सुन्तलालगायत फलफूल हुर्किने वातावरण रहेको स्थानीय काजी कार्कीले बताउनुभयो । महाभारत शृङ्खलाका लेकमा पनि हिमालको हावा सिधैँ यहाँ आउने उहाँको भनाइ छ ।

चनौटे र आसपासका बासिन्दा यसलाई ‘मधेसको छानो’ भन्न मन पराउँछन् । “उचाइको डाँडा भन्ने प्रमाण नभए पनि यहाँको लेकाली हावापानी र अवस्थितिले यो मधेसको सबैभन्दा उचो ठाउँ भएको मान्दै आएका छौँ”, सामाजिक अभियान्ता विष्णु भण्डारीले भन्नुभयो, “यो मधेसको चुली हो ।”

यहाँ वैशाखदेखि भदौसम्म तराईको गर्मी छल्न उपयुक्त थलो हुने बर्दिबास उद्योग वाणिज्य सङ्घका अध्यक्ष विष्णु खड्काले बताउनुभयो । भूगोल, संस्कृति र रीतिस्थितिले विविधायुक्त बर्दिबास नगरक्षेत्रका कैयौँ ठाउँ पर्यटकीय सम्भावनाले युक्त रहेका छन् । तीमध्ये चनौटे पहिलो प्राथमिकतामा रहेको उहाँको भनाइ छ ।

“पछिल्लो दुई महिनायता होटल तथा पर्यटन व्यवसायी सङ्घ महोत्तरी र बर्दिबास नगर पत्रकार सञ्जालसँगै बर्दिबासका पर्यटकीय सम्भावनाबारे अध्ययनका लागि पदमार्ग अभियान थालेका छौँ”, खड्काले भन्नुभयो, “यस क्रममा चुरे शृङ्खलाका कैयौँ ठाउँको अवलोकन गरिएको छ, चनौटे यी सबैमा उम्दा छ ।”

मधेस र बागमती प्रदेशको सीमा रहेको चुरे पहाडको महोत्तरीभित्रका सबै भाग बर्दिबास नगरपालिकामा पर्छन् । तराईको समतल मैदानदेखि पूरै लेकाली हावापानीको चनौटेसम्म फरक वस्तुस्थिति, हावापानी बर्दिबासको विविधतायुक्त विशेषता भएको नगरपालिकाको पर्यटन प्रवर्द्धन समितिका अध्यक्ष हिरा गौतमले बताउनुभयो ।

होटल तथा पर्यटन व्यवसायी महासङ्घ मधेस प्रदेशका अध्यक्षसमेत रहनुभएका गौतमले नगरका पर्यटकीय सम्भावनाबारे विस्तृत अध्ययन गरेर विकासका लागि योजनाबद्ध काम गर्न अहिले गृहकार्य भइरहेको जानकारी दिनुभयो । “नगर क्षेत्रभित्र रहेका पर्यटकीय गन्तव्यको विस्तृत अध्ययन गरी पर्यटन प्रवर्द्धनका लागि योजना बनाइरहेका छौँ”, उहाँले भन्नुभयो, “अध्ययनबाट आएका तथ्यगत प्रतिवेदन निर्माण भइरहेका छन् । प्रदेशका आठवटै जिल्लाका ४० ठाउँलाई पर्यटकीय विकासका लागि पहिलो सूचीमा राखेर गर्न सकिने कामका सम्भावनाबारे गृहकार्य थालिएको छ ।”

चनौटेमा पछिल्ला केही महिनायता भ्रमण गर्ने आन्तरिक र भारतीय पर्यटकको सङ्ख्या बढिरहेको गौतमले जानकारी दिनुभयो ।

तराईमा बढेको गर्मी छल्न पहाड उक्लने बढे पनि चनाटैमा बास, खानपिनसहितका सुविधा व्यवस्थित नहुँदा पर्यटकलाई समस्या हुँदै आएको बर्दिबास–११ का वडाध्यक्ष पूर्ण बलले बताउनुभयो ।

“जिल्लाको तल्लोभेग र ४५ किमी दूरीको दशगजा (नेपाल भारत सीमाक्षेत्र) पारीबाट यहाँ पर्यटक आउने गरेका छन् । यहाँको भौगोलिक र हावापानीले सबैलाई आकर्षित गर्दछ । यहाँ आइपुग्ने पर्यटकलाई भोजन र रात्रिबासको सुविधा दिन सकिएको छैन”, बलले भन्नुभयो, “स्थानीय, प्रदेश र केन्द्र सरकारसँग समन्वय गरी होटल तथा पर्यटन व्यवसायी महासङ्घ, उद्योग वाणिज्य सङ्घ र अन्य सामाजिक सङ्घसंस्थाले यसको प्रवर्द्धनमा पहल गर्नुपर्ने हुन्छ ।”

पछिल्ला केही दिनयता चुरे पर्वत श्रेणीका पर्यटकीय सम्भावनाबारे भएका चासोले ती ठाउँको विकासका लागि योजनाबद्ध कामको थालनी गरिएको नगरप्रमुख प्रह्लादकुमार क्षेत्रीले बताउनुभयो । यस क्षेत्रमा काम गर्नेगरी पर्यटन प्रवर्द्धन समिति बनाएर योजना अघि बढाइएको उहाँको भनाइ छ ।

“समितिले अध्ययन गरेका क्षेत्रबारे आपूmले गर्नसक्ने र प्रदेश तथा केन्द्र सरकारको सहयोग खोज्नेछौँ । प्रतिवेदनले पेस गरेका तथ्यका आधारमा पर्यटन प्रवर्द्धनका लागि नीति तथा योजना र बजेट समेत विनियोजन गर्दै जानेछौँ”, नगरप्रमुख क्षेत्रीले भन्नुभयो ।

यसअघि एकदशक पहिले नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले चनौटे डाँडामा सहिद पार्क निर्माणको शिलान्यास गर्नुभएको थियो । उक्त कार्यले पूर्णता पाउन नसकेको नगरप्रमुख क्षेत्रीले बताउनुभयो । सहज सडक सञ्जालका लागि निर्माण सामग्री पु¥याउन नसक्दा कामले गति लिन नसकेको उहाँको भनाइ छ ।

सहिद पार्कको शिलान्यास गर्ने व्यक्ति अहिले प्रधानमन्त्री भएका यसको प्रवर्द्धनका लागि पहल गर्नुपर्ने बर्दिबास–११ गोेपाल श्रेष्ठले बताउनुभयो । “केन्दै अध्यक्ष एवं प्रधानमन्त्री दाहालले शिलान्यास गर्नुभएको योजना अलपत्र छन् । उहाँलाई यसबारे जानकारी गराएमा चासो दिएर विकासका लागि सहयोग गर्नुहुनेमा हामी विश्वस्त छौँ”, उहाँले भन्नुभयो, “नगरका प्रतिनिधिले प्रधानमन्त्रीसमक्ष जानकारी पु¥याउनु पर्दछ ।”

तीनै तहका सरकारले चासो दिए यहाँ पटकको आगमन बढ्नुका साथै आर्थिकस्तरमा सुधार हुने आशा चनौटेवासीले गरेका छन् । लेकाली हावापानी र वातावरणले सिङ्गो मधेसको प्रमुख पर्यटकीय गन्तव्यका रुपमा चनौटेलाई विकास गर्नुपर्ने खयरमाराका सामाजिक अगुवा प्रेमध्वज लामाले बताउनुभयो । रासस